گزارش پژوهشگاه دانش های بنیادی از پیشرفت رصدخانه ملی؛
بومی سازی 10 بخش اصلی رصدخانه ملی از جانب پژوهشگران ایرانی
رصدخانه ملی که با تلاش محققان پژوهشگاه دانش های بنیادی اجرایی شده، در حالی مورد انتقاد برخی قرار گرفته که از جانب محققان این پژوهشگاه بخش های اصلی آن برای اولین بار در کشور بومی سازی شده است و به قول آنها بعد از آخر موفق نورگیری مهندسی، آینه اصلی و ثانویه پوشیده شده با آلومینیوم خالص، بر روی تلسکوپ مستقر می شوند. در این مرحله، هم محوری اپتیکی و تنظیمات در رابطه با آن و همینطور سیستم اپتیک فعال، مورد آزمون های عملکردی با استفاده از نور ستاره ها قرار می گیرند و با به انتها رسیدن مرحله نورگیری، فرایند تایید علمی (science verification) کلید زده می شود.
به گزارش ایسنا، رصدخانه ملی تا رسیدن به بهره برداری اولیه، حکایت ۲۵ سال تلاش محققان ایرانی است که با همکاری مشاوران بین المللی اجرایی شده است.
این رصدخانه بزرگترین پروژه ملی علمی کشور در حوزه نجوم است که در دستور کار پژوهشگاه دانش های بنیادی قرار دارد و الان در قله ۳۶۰۰ متری (گرگش) که طی مطالعات مکان یابی ۶ ساله انتخاب شد، عملیات عمرانی آن، مراحل پایانی را می گذراند و به قول مجریان این طرح در صورت تأمین اعتبارات در ارتباط با آن میتوان امید داشت در آینده نزدیک، نخستین نورگیری این پروژه عظیم نجومی صورت گیرد.
این طرح، تلفیقی از فناوری های حوزه مکانیک، اپتیک، سخت افزارها و نرم افزارهای کنترل در درون سازه ۹۰ تنی است که باید آینه آنرا با دقت ۵ ده هزارم درجه در حضور باد به صورت بی درنگ کنترل کند.
به قول محققان، برای ساخت این رصدخانه بیشتر از ۱۲۰ هزار قطعه مکانیکی و اپتیکی به کار گرفته شده است و در نهایت به کمک این تلسکوپ میتوان کهکشان های پر حجم در فاصله ۶۶ میلیارد میلیارد کیلومتر را رصد کرد.
این رصدخانه هشتمین رصدخانه در نیمکره شمالی زمین است. در نیمکره شمالی زمین رصدخانه هایی، از اسپانیا تا هند بوجود آمده و رصدخانه ایران هم یکی از این رصدخانه ها بشمار می رود.
این طرح پس از افتتاح، با برخی انتقادات روبرو شد!
بر این اساس انجمن نجوم ایران طی انتشار اطلاعیه ای درباره رصدخانه ملی ایران با انتقاد نسبت به افتتاح زودهنگام مهم ترین طرح کشور در حوزه نجوم، اصرار کرد که رونمایی نابهنگام از رصدخانه بیشتر اقدامی نمادین بوده و برگرفته از فشارهای غیر کارشناسی خارج از ساختار دانشگاهی و پژوهشی؛ اقدامی که می تواند آینده این پروژه کلان ملی را به مخاطره اندازد و فراتر از آن، روند نجوم حرفه ای را در کشور با نابسامانی روبرو کند!
بعد از این بیانه بود که مجله "ساینس" هم گزارشی انتقادی در این رابطه منتشر نمود.
در این گزارش به نگرانی های "منصوری" مدیر سابق پروژه رصدخانه ملی اشاره شده و چنین نگاشته شده است: «منصوری نگران است که امکان دارد تغییرات اخیر در طراحی، رصدخانه ملی ایران را با مشکل روبرو کند. باآنکه او دیگر به اسناد علمی رصدخانه ملی ایران دسترسی ندارد اما به ادعای او تصاویر موجود از این مرکز گویای آنست که مدیریت، طراحی اصلی را به قیمت کیفیت تصویر به شدت تغییر داده است!
بعنوان مثال آینه تلسکوپ به اندازه کافی بالاتر از سطح زمین قرار نگرفته تا نوسانات حرارتی آن کاهش پیدا کند و محفظه تلسکوپ هم فاقد آفتابگیرهای تهویه مورد نیاز برای کاهش تلاطم است. او می ترسد که ایران با داشتن این رصدخانه به جای رسیدن به سطح استاندارد و سطح یک جهانی به یک رصدخانه جهان سومی تبدیل شود!»
البته این گزارش ساینس واکنش مشاوران ارشد بین المللی این پروژه کلان ملی علمی ایران را هم به دنبال داشت بطوریکه بلافاصله بعد از گزارش ساینس، این گروه برجسته علمی اطلاعیه ای را صادر کردند که در نهایت ساینس مجبور به انتشار آن شد. این افراد که خود از صاحب نظرترین افراد جهان در حوزه نجوم می باشند در بیانه خود اعلام نمودند که تیم پروژه رصدخانه ملی ایران در شرایط دشوار اقتصادی و البته همه گیری کووید-۱۹ کار کرده است و آنها لایق اعتبار و احترام قابل توجهی هستند.
آنها همینطور اعلام نمودند که اطمینان دارند رصدخانه ملی ایران توانایی تحقق بموقع پروژه را دارد و از پژوهش دانشمندان ایرانی، پشتیبانی و حمایت خواهند کرد.
بعد از انتشار گزارش مجله ساینس، دکتر محمدجواد لاریجانی رئیس پژوهشگاه دانش های بنیادی، هم اطلاعیه ای را منتشر نمود.
وی در این بیانیه از اجرای پروژه رصدخانه ملی با عنوان "حادثه مهّم سپهر علمی" یاد می کند و یادآور می شود که رصدخانه تاسیس شد! تلسکوپ هم با بیشتر از یکصد هزار قطعه توسط صنایع داخلی و با طراحی تیم علمی رصدخانه و با مشورت و تایید صاحبنظران و شورای علمی بین المللی طرح! آماده ورود به مرحله افتتاح شد. این حادثه، که بیشتر از ساخته شدن رصدخانه است: عملاً نشان داد ما می توانیم.
وی با اشاره به برگزاری مراسم افتتاح این رصدخانه در روز ۷ تیر ماه تاکید می کند: این مرحله یک تا دو سال ان شاء الله به طول می انجامد و امیدواریم که در همین مدت نگین پروژه های علوم پایه کشور، جاذب درخشش های افق های دوردست باشد!
دکتر لاریحانی همینطور به برخی انتقادات درمورد افتتاح این پروژه اشاره نمود و با اعلان اینکه این انتقادات هیج شباهتی به نقد علمی و فنی ندارد، اظهار نمود که در فضای علمی کشور، همگان می دانند که: پژوهشگاه دانش های بنیادی میدان نقد است، نقد علمی و اصولی و دقیق و حدّی هم ندارد. از طرف دیگر پژوهشگاه خانه همّت های بلند است: آوردن اینترنت به کشور، همکاری با سِرن، آزمایشگاه علوم شناختی در کنار تحقیقات عمیق و ریشه ای در حوزه علوم پایه. اگر نگرانی مدعیان علمی است، شورای مشورتی بین المللی طرح، پاسخ روشنی به مجموعه ادعاها داده است. نگاهی به سوابق اعضای شورا می تواند اعتبار علمی این پاسخ را مشخص نماید.
رصدخانه از انجام تا سرانجام
با تمام این تفاصیل، در حالی برخی این انتقادات نسبت به این طرح ملی عنوان می شود که علاوه بر ساخت سازه، محققان کشور موفق به اجرایی سازی بخش های مهم این رصدخانه چون آینه اصلی و ثانویه، سامانه اپتیکی، گنبد تلسکوپ، سازه نگهدارنده آینه اصلی، سامانه کنترلی، سازه مکانیکی، پالایشگاه، سامانه میدان دید باز و اتاق رصد و ساختمان لایه نشانی در ارتفاع ۳۶۰۰ متری از زمین شدند.
با آخر نصب و آغاز مرحله راه اندازی، این رصدخانه میزبان تلسکوپ ۳.۴ متری شد و در این راستا از جانب پژوهشگاه دانش های بنیادی گزارش جامعی از طرح رصدخانه ملی ایران عرضه شده است که به این شرح زیر است:
تلسکوپ ۳.۴ متری توسط تیم مهندسی رصدخانه ملی در پژوهشگاه دانش های بنیادی به صورت کامل طراحی و بعد از دریافت تاییدیه متخصصان و شورای مشورتی بین المللی، برای ساخت به صنایع داخلی واگذار شد و چندین شرکت داخلی ساخت و تأمین تجهیزات آنرا بر عهده داشتند، ضمن آنکه سامانه جامع نرم افزاری و سیستم های کنترل تلسکوپ توسط تیم مهندسی رصدخانه به اجرا درآمده است.
این اولین سازه عظیم و در عین حال دقیق ساخت ایران است که فناوری های "اپتیک"، "مکانیک" و "کنترل نرم افزار و سخت افزار" در آن به کار رفته است.
آینه اصلی ۳۴۰ سانتی متر قطر دارد و ضخامت آن ۱۸ سانتی متر است. صافی سطحی آینه کمتر از ۲ نانومتر است و بر روی پایه سمتی-ارتفاعی قرار می گیرد.
قطر آینه ثانویه ۶۰ سانتی متر و صافی سطح آن بهتر از ۲ نانومتر است. آینه اصلی به وسیله سامانه اپتیک فعال پشتیبانی می شود که می تواند با اعمال نیرو با دقت ۰.۳ نیوتن به آینه از ابیراهی های اپتیکی تلسکوپ که ناشی از تغییر زاویه و دما است، بکاهد.
همینطور آینه ثانویه تلسکوپ با یک سامانه عملگر ۶ محوره کنترل با دقت جابجایی خطی یک میکرومتر و زاویه ای یک ثانیه قوسی هدایت می شود تا هم محوری اپتیکی تلسکوپ تامین گردد.
میدان دید تلسکوپ ۲۰ دقیقه قوسی است و می تواند اجرام آسمانی را با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی ( حدود ۰.۰۰۰۵ درجه قوسی)، در حضور جریان باد، دنبال کند. طراحی اپتیکی تلسکوپ از مدل کاسگرین (ریچی- کرتین)، آینه اصلی یک حفره مرکزی ۷۰۰ میلی متری دارد.
هذلولی بودن آینه ها، خطاهای اپتیکی اطراف محور اپتیکی در تلسکوپ را کمینه می کند. این نوع طراحی اپتیکی در رصدخانه های مهم و مدرن امروزی در جهان بیشتر از گذشته یافت می شود.
سامانه اپتیکی تلسکوپ رصدخانه ملی
سامانه اپتیک فعال زیرمجموعه سامانه کنترل تلسکوپ است و وظیفه دارد در هر ثانیه، یک مرتبه شکل آینه را بررسی کند و دستور اصلاحات احتمالی لازم را برای برگرداندن آینه به حالت ایده آل، به سامانه اپتیک فعال ارسال نماید.
برای داشتن تصویری ایده آل، آینه باید در بهترین فرم خود باقی بماند؛ بنابراین، آینه اصلی به وسیله یک سامانه فعال پشتیبانی می شود تا همواره در حالت معلق قرار داشته باشد و تأثیر جاذبه زمین بر آینه خنثی شود.
علاوه بر این، سامانه اپتیک فعال باید فرم آینه را در حالت مطلوب نگه دارد تا ابیراهی(انحراف) اپتیکی تصحیح شود. ابیراهی اپتیکی در تلسکوپ به دو دسته تقسیم می شود که بخشی از آن به وسیله حرکت آینه ثانویه و دسته دیگر به وسیله انعطاف آینه اولیه تصحیح می شود.
حسگر جبهه موج که در آداپتور قرار می گیرد، ابیراهی را می سنجد و در صورت وجود ابیراهی فراتر از حد مجاز، به سامانه اپتیک فعال اطلاع می دهد تا ابیراهی را تصحیح کند. سامانه اپتیک فعال از ۶۰ عملگر پنوماتیک در سطح پشت آینه اصلی تشکیل شده که با تنظیم این عملگرها شکل آینه تغییر می کند تا ابیراهی اپتیکی تصحیح شود.
رصدخانه ملی ایران حالا با آخر مرحله ساخت و نصب محفظه و تلسکوپ، وارد مرحله مهم بعدی، یعنی فاز به راه افتاده است. در اجرای طرح رصدخانه ملی ایران، تا کنون حدود ۲، ۵ میلیون نفر-ساعت صرف مطالعه، طراحی، مهندسی و ساخت شده و بیشتر از ۱۰۰ هزار قطعه اپتیکی، مکانیکی و کنترل در ساخت تلسکوپ و گنبد به کار رفته است.
در مرحله راه اندازی، سیستم کنترل هدف گیری و رهگیری تلسکوپ ابتدا با بهره بردن از یک اپتیک پشتیبان مرحله نورگیری مهندسی را طی می کند و در انتها این مرحله و پیش از استقرار آینه های اولیه و ثانویه، تمام بخش های تلسکوپ و گنبد می بایست عملکردی مشابه آنچه در اسناد مشخصات ذکر شده است، داشته باشند (به جز بخشی که فقط با کمک آینه اصلی مشخص می شود).
سامانه های کنترلی و حرکتی تلسکوپ، هم محوری مکانیکی، کنترل محفظه و زیرسامانه های مربوط، در شرایط سایت، طی برنامه ای چند ماهه آزموده می شوند.
نورگیری تا بهره برداری
بعد از آخر موفق نورگیری مهندسی، آینه اصلی و ثانویه پوشیده شده با آلومینیوم خالص بر روی تلسکوپ مستقر می شوند. در این مرحله، هم محوری اپتیکی و تنظیمات در رابطه با آن و همینطور سیستم اپتیک فعال، مورد آزمون های عملکردی با بهره بردن از نور ستاره ها قرار می گیرند و با به انتها رسیدن مرحله نورگیری، فرایند تایید علمی (science verification) کلید زده می شود.
در این مرحله تعدادی رصد آزمایشی با کمک منجمان صورت خواهد گرفت تا از قابلیت تلسکوپ برای طیفی از رصدها مانند رصد ستارگان، کهکشان ها یا نظایر آن اطمینان حاصل شود. آخر مرحله تایید علمی آغاز بهره برداری علمی را کلید می زند.
گنبد تلسکوپ
گنبد تلسکوپ، یک ماشین به ابعاد حدودا ۱۶متر در ۱۶ متر مجهز به ۸ چرخ است. ۴ عدد از این چرخ ها محرک و ۴ چرخ دیگر هرزگرد هستند، ولی همه چرخ ها در تحمل بار مشارکت می کنند.
حدود ۲۰ قطعه متحرک غول پیکر دیگر مانند شاترها، پنجره های هواشویی، سپر باد، سپر ماه، جرثقیل و... روی این سازه عظیم و وزین ۲۵۰ تنی، که با دقت دهم درجه می چرخد و با تلسکوپ همگام است، قرار دارند. بعضی از این قطعات در کمتر گنبدی در جهان وجود دارند. گنبد رصدخانه در عین محافظت از تلسکوپ در مقابل شرایط محیطی، با دوران همزمان با تلسکوپ، شرایط را برای رصد آسمان فراهم می آورد.
نمایی از گنبد رصدخانه ملی
گنبد رصدخانه ۵ دریچه هواشویی دارد که سبب می شوند جریان هوا موقع رصد از روی آینه تلسکوپ رد شود و ریزتلاطم هایی که به خاطر اختلاف دمای آینه و محیط به وجود می آیند، شسته شوند. در پنجره های گنبد، هیج المانِ سازه ای مانع عبوردهی باد نمی گردد و بدین سان باد بکر قله، به نرمی بر روی آینه می وزد و هواشویی را انجام می دهد.
کل سازه در مقابل بادی با سرعتی معادل ۲۲۰ کیلومتر بر ساعت مقاوم است و آن هم نه تنها بر مبنای استحکام، بلکه بر مبنای خیز؛ یعنی آب بندی سازه هم مشکلی پیدا نمی نماید. در طراحی و ساخت سازه رصدخانه، عوامل دیگری هم مانند ارتعاشات ریز کوهستان لحاظ شده اند که خود تلسکوپ را از گنبد ایزوله می کند.
سازه نگهدارنده آینه اصلی
فرایند ساخت سازه نگهدارنده آینه از سال ۱۳۹۷ و پس از اتمام طراحی ها شروع شد. این قطعه یکی از قطعات مهم تلسکوپ است که آینه بر روی آن قرار می گیرد و علاوه بر نگهداری آینه باید به بازوهای عملگر اجازه بدهد تا تغییرات شکل آینه را کنترل کنند و فشارهای وارده به آینه را هم از بین ببرد.
برای ساخت این قطعه بیشتر از ۳ هزار فرایند سوراخ کاری، جوشکاری و ماشینکاری بر روی قطعه صورت گرفت و در نهایت هم با بهره گیری از شبیه ساز تلسکوپ که آن هم در کارخانه ساخته شده بود، تست های صحت سنجی را گذراند.
نگهدارنده آینه اصلی بر روی شبیه ساز تلسکوپ
سازه مکانیکی
پایه تلسکوپ یک پایه سمتی-ارتفاعی شامل دو محور چرخش است که ترکیب آنها باهم اجازه می دهد تا اجرام آسمانی رصد شوند و در عین حال، تلسکوپ حجم کمی را اشغال کند.
محور ارتفاع تلسکوپ حدود ۴۰ تن وزن دارد که به کمک تعدادی رولبرینگ کار می کنند. برای هر محور، دو موتور وجود دارد که با چرخ دنده ها کار می کنند. آنها بر عکس هم عمل می کنند تا اثر لقی دنده ها را حذف نمایند.
سازه تلسکوپ ۹۰ تن وزن دارد که ۷۰ تن آن متحرک است. قسمت متحرک روی چهار عدد یاتاقان هیدرواستاتیک شناور است که اصطکاک ایستایی در این قسمت سازه حدودا صفر است. این اولین سامانه از این نوع است که در ایران طراحی و ساخته شده است.
نمایی از پایه سمتی-ارتفاعی تلسکوپ در محل ساخت
تلسکوپ سه محور دارد که هر محور توسط دو موتور و چرخ دنده های spur حرکت می کنند. علت استفاده از این چرخ دنده ها این است که کمینه بردار سایشی را دارند. بردار سایشی، نویزهایی به وجود می آورد که سامانه کنترلی نمی تواند آنها را حذف کند. بقیه نویزها به وسیله سامانه کنترلی با دقت خوبی حذف می شوند.
سامانه کنترلی
سامانه کنترلی، تلفیقی از نرم افزارها و سخت افزارهای مختلف است که از بخش های اصلی "سامانه نظارت رصد (OSS)"، "سامانه نظارت رصدخانه (OMS)"، "سامانه کنترل تلسکوپ (TCS)" و "سامانه ایمنی (ILS)" تشکیل شده است.
سامانه ILS به صورت خاص برای تلسکوپ ضروری است؛ چون که بهر دلیلی همچون خطای انسانی، نرم افزاری و سخت افزاری، سامانه از کنترل خارج خواهد شد، ازاین رو یک سامانه کنترل موازی برای تلسکوپ ساخته شده تا درصورتیکه بخشی از تلسکوپ از کنترل خارج شد، سامانه کنترل موازی وارد عمل شود و اجازه ندهد که به صورت مثال، تلسکوپ سرعت بگیرد یا بیشتر از زاویه مطلوب حرکت نماید، از این طریق خطر انسانی یا تجهیزاتی ایجاد نخواهد شد.
این نخستین بار است که در فرایندهای رصدی ایران از یک سامانه «برنامه ریز هوشمند» استفاده شده است تا جدول زمانی رصد را به بهترین شکل تنظیم کند. علت استفاده از این سامانه این است که اجرام آسمانی بموقع رصد شوند و در عین حال، تلسکوپ کمترین اصطلاک را داشته باشد.
اپتیک
محدوده کاری این تلسکوپ در طیف مرئی و فروسرخ، یعنی در بازه طول موج ۳۲۵ تا ۲۵۰۰ نانومتر است. بخش اپتیکی تلسکوپ با الهام از مدل ریچی- کرتین ساخته شده که متشکل از دو آینه هذلولی شکل است. آینه اصلی یک آینه «سریع» با وزن ۴ تن است که ابعاد آن بر روی کم حجم شدن این تلسکوپ موثر است.
در اینجا «سریع» به این معناست که به خاطر این نوع آینه، مدت زمان نوردهی تلسکوپ کاهش پیدا می کند و امکان رصد اجرام کم نور هم وجود خواهد داشت.
شیشه آینه از جنس سرامیک Zerudor است که انبساط گرمایی آن ۱۰۰ برابر کمتر از شیشه های متعارف است و با دقت ۲ نانومتر صیقل داده شده است.
هنگامی که تلسکوپ مشغول به کار نیست، پوشش آینه اصلی بسته می شود تا صدمه ای به آن وارد نشود. عملیات لایه نشانی آینه باید در محل قله صورت گیرد. به همین دلیل ساختمان لایه نشانی و خدمات در کنار گنبد تلسکوپ، ساخته شده است.
اتاق رصد و ساختمان لایه نشانی
جانمایی این ساختمان و نحوه طراحی آن، با بهره گیری از داده های علمی طرح صورت گرفته تا علاوه بر دسترسی سهل و بدون هزینه زیاد برای انتقال آینه از گنبد به آن، هیچ خللی در کار داده گیری و رصد تلسکوپ ۳.۴ متری ایجاد نکند.
همینطور ساختمان به نحوی در قله جایابی شد تا بتوان از آن برای کنترل سایر تجهیزات رصدی موجود و آتی بهره گرفت. در این ساختمان اتاق های مجزا برای تیم کنترل و رصدگران، اتاق جلسات، اتاق سرور و مکانیک و امکانات رفاهی مورد نیاز افراد در نظر گرفته شده است.
نمایی از ساختمان لایه نشانی در مجاورت گنبد رصدخانه
سالن لایه نشانی به مساحت ۲۰۰ متر مربع و مجهز به جرثقیل سقفی ۱۵ تن سامانه لایه نشانی شامل محفظه ۴۰ متر مکعبی خلا را در بر خواهد گرفت. شستشو و لایه نشانی تلسکوپ در این سالن به انجام می رسد.
پایشگاه
هر رصدخانه نیاز دارد تا در هر لحظه علاوه بر وضعیت آب و هوا، پارامترهای مهم نجومی مانند دید نجومی در محل را اندازه گیری نماید. این پارامترها کیفیت سایت و تصاویر رصد شده را تایید می کنند؛ ازاین رو این بخش در تحلیل داده ها برای منجمین اهمیت ویژه ای دارد.
به همین دلیل از سال ۱۳۹۳ سامانه اندازه گیری خودکار دید نجومی در محل پایشگاه در فاصله ۱۵۰ متری از گنبد اصلی رصدخانه، تاسیس شده است و همزمان که داده های هواشناسی را به صورت برخط گزارش می دهد، پارامتر دید نجومی را هم در شب اندازه گیری و گزارش می کند.
سامانه میدان دید باز (شکارچی)
سامانه میدان دید باز دومین سامانه رصدخانه ملی است که در سال ۱۳۹۷ به بهره برداری رسید. این سامانه آرایه ای متشکل از چند لنز است که به صورت خاص برای مطالعه اجرام با درخشندگی سطحی پایین در طول موج های مرئی طراحی شده است. طراحی، ساخت و راه اندازی این آرایه توسط تیم توسعه فناوری رصدخانه ملی ایران انجام شده است.
"شکارچی" هم اکنون به سه لنز کانن ۴۰۰ میلی متر که سطوح عدسی های آنها با پوشش فوق العاده نانو ساخته شده اند، مجهز است و دقت اجزای اپتیکی داخلی آن از مرتبه زیر طول موج مرئی است. طراحی منحصر به فرد آرایه این امکان را فراهم می آورد تا با کاهش شدید نور پراکنده شده داخل سیستم اپتیکی و همینطور کاهش بازتاب های درونی، ساختارهای خیلی کم نور آشکار شوند.
"شکارچی" همینطور می تواند بعنوان ابزار رصدی میدان دید باز به کار گرفته شود و چندین جرم را به صورت همزمان رصد کند.
همچنین امسال و همزمان با آغاز به کار رصدخانه ملی ایران اولین یافته های علمی این سامانه در گردهمایی سالانه نجوم اروپا (EWASS) عرضه شد.
با ثبت ساختارهای کم نور اطراف کهکشان ها با درخشندگی سطحی ۳۰ قدر در ثانیه قوس نشان داده شد که با ۳۰ ساعت رصد این سامانه میتوان به درخشندگی های سطحی بی نهایت پایین همانند آنچه تلسکوپ فضایی هابل به آن می رسد، دست یافت.
منبع: لیمو بلاگ
این مطلب لیمو بلاگ را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط در لیموبلاگ
نظرات بینندگان لیموبلاگ در مورد این مطلب