مهاجرت نخبگان هشداری که نیازمند شنیده شدن است
به گزارش لیمو بلاگ اخطار درباره مهاجرت نخبگان این دفعه از بالاترین سطح شنیده می شود؛ هشداری که ضرورت پرداختن به چرایی و علت این مهاجرت و سیاست گذاری در سطوح بالا برای کند کردن روند خروج نخبگان را بیشتر از پیش نشان داده است.
به گزارش لیمو بلاگ به نقل از ایسنا، رهبر معظم انقلاب چندی قبل در دیدار نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی به مبحث «مهاجرت نخبگان» اشاره کردند و تاکید کردند: «امروز در کشور جوانان نخبه می توانند رشد و پیشرفت کنند ولی همچنانکه قبلاً هم گفته ایم تمایل یک نخبه برای مهاجرت به کشوری دیگر با این نگاه و توجه که بدهکار کشور است و بعد از تحصیل بازخواهد گشت، مانعی ندارد. اما مهاجرفرستی و این که عناصری در بعضی دانشگاهها، جوان نخبه را از آینده ناامید، و او را به ترک میهن تشویق می کنند، صریحاً خیانت به کشور و دشمنی با آن است و دوستی با آن جوان هم نیست.»
شاید این اخطار ایجاب کند که مسئولین امر با طرح این مورد در محافل تصمیم گیر برای اصلاح این روند، رفع موانع و فراهم کردن زمینه در داخل برای حضور نخبگان بعنوان سرمایه انسانی و پیشران توسعه کشور چاره اندیشی کنند تا کشور در سالهای آتی با بحران نیروی انسانی نخبه و تحصیلکرده مواجه نشود.
البته در این میان پیشنهاداتی مثل دریافت مالیات از نخبگانی که به خارج از کشور مهاجرت می کنند هم از تریبون های رسمی رسانه ای مطرح می شود که بنظر می رسد به سبب عدم شناخت ریشه ای ازموضوع نتواند برای حل این مشکل راهگشا باشد بلکه بیشتر به تهدیدی می ماند که شاید عملیاتی هم نباشد.
عامل مهاجرت را از میان برداریم
در همین رابطه وحید جلال زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اظهار داشت: هیچ ایرانی مشتاق خروج از کشور نیست و اگر کسی از ایران خارج می شود اساسا مقدماتی داشته است. باید ببینیم چرا نخبه های علمی و اقتصادی علاقمند و مجبور می شوند کشور را ترک کنند و فعالیت علمی یا اقتصادی خویش را در جای دیگری انجام دهند. اینها کسانی هستند که فعالیتشان در داخل می توانند باعث کارگشایی و کار آفرینی شود اما ترجیح می دهند به کشورهای همسایه و اروپایی بروند. این معلول است، ما باید به سبب ها بپردازیم. چه علتی سبب می شود نخبه کشورش را ترک کند؟
وی ادامه داد: ما باید علت ها را موشکافی نماییم و به جواب درستی دراین زمینه برسیم. نخبگان علمی به دنبال فضای آرام و با ثبات برای کارهای خودشان هستند. در درجه اول باید ببینیم در نگاه مسئولین و مدیران چقدر باور به توانایی نخبگان وجود دارد. آیا بدون شوآف و نمایش باور داریم که می توانیم مشکلات کشور را در داخل حل کنیم؟ آیا نخبگان را پیشقراولان و افسران حل مشکلات می دانیم؟ مقام معظم رهبری بارها فرمودند مشکلی نیست که اگر آنرا به جوان ها و دانشگاه ها ارجاع دهیم از حل آن عاجز باشند. آیا این ادراک در تمامی مدیران ما وجود دارد؟ آیا نخبگان در رویارویی با مدیران ارشد و میانی این حس را دارند که آنها حل مشکل را در دست نخبگان می دانند؟
نماینده مردم ارومیه در مجلس با اعلان اینکه در سالهای اخیر باورمندی به توانایی های داخلی کشور کاسته شده و نگاه ما به بیرون بوده، افزود: احساس ما این بوده که حل مشکلات کشور را باید در خارج از کشور جستجو نماییم. این همچون علت هایی است که نخبه علمی و اقتصادی ترجیح می دهد به خارج از کشور مهاجرت کند. باید علت ها را درست پیدا نماییم. باید برای نخبگان علمی آرامش ایجاد نماییم و ثبات را در فضاهای علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی مهیا نماییم. باید باورمندی و ادراک این که نخبگان علمی پیشران پیشرفت و توسعه کشور هستند را در مدیران تقویت نماییم. آن وقت خواهید دید که تعداد نخبگانی که به هر علت می خواهند کشور را ترک کنند بسیار کاهش پیدا خواهد نمود.
جلال زاده خاطرنشان کرد: من مدتی در دانشگاه بودم و با دانشگاهیان ارتباط داشتم. هیچ استاد دانشگاه، محقق و مخترعی علاقه ندارد کشور را ترک کند بلکه عللی سبب این اتفاقات می شود. به ندرت هستند کسانی که به خاطر مسائل مادی و این که مثلاً در خارج از کشور به لحاظ مالی بیشتر به آنها رسیدگی می شود، مهاجرت می کنند. البته امکان دارد که همین مساله علت برخی مهاجرت ها باشد ولی فراوانی اش در میان قشر فرهیخته و دانشگاهی زیاد نیست.
این عضو شورایعالی ایرانی ها خارج از کشور درباره راهکارهای جذب نخبگان ایرانی از خارج از کشور هم اظهار داشت: من سفرهای گوناگونی به اقصی نقاط دنیا داشتم و با ایرانی ها خارج از کشور دیدارهای مختلفی برگزار کردم. همین ادراکی که در مورد نخبگان داخلی وجود دارد در مورد آنها هم هست. آنها معتقدند جلساتی که با آنها برگزار می گردد تصنعی و نمایشی است و آنها کمتر شاهد حل مشکلاتشان بوده اند. قوانین ما در مورد ایرانی ها خارج از کشور بسیار خلاء دارد و سیاستمان بسیار متناقض اسست. نگاه دستگاههای مختلف به ایرانی ها خارج از کشور یکسان نیست و بدقولی هایی در دوره های گذشته نسبت به آنها دیده شده که آنها را نسبت به ما بی اعتماد کرده است؛ از بحث های خرد سربازی تا سرمایه گذاری های اقتصادی کلانی که می توانیم از راه آنها جذب نماییم که در این مورد هم کارنامه ضعیفی داشتیم. در حالیکه اگر ما نگاه درستی به آنها داشته باشیم بطور قطع می توانیم از ظرفیت های علمی، اقتصادی و فرهنگی آنها به نفع منافع ملی سود بجوییم اما متاسفانه عملکرد ضعیفی در این بخش داشتیم.
وی ضمن اشاره به طرح پیشنهاداتی مثل دریافت مالیات از نخبگانی که مهاجرت می کنند، اظهار داشت: به جای این که برای مهاجرت مانع تراشی نماییم باید آنچه سبب مهاجرت می شود را از میان برداریم. در واقع باید برعکس عمل نماییم. به جای این که بگوییم کسی که می خواهد مهاجرت کند باید مالیات بدهد باید ببینیم چرا دارند مهاجرت می کنند و این مشکلات را از میان برداریم. بنابراین این روشها خیلی گره گشا نیست. ما باید انسجام درونی ایجاد نماییم و قوانین و نگاهمان را در مورد نخبگان اصلاح نماییم و ادراک مدیران را تغییر بدهیم تا از مهاجرت بی رویه نخبگان علمی جلوگیری نماییم.
برای پیشگیری از خروج نخبگان، طرح صیانت از هویت و پول ملی را بدهید
اسفندیار اختیاری رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس هم در همین زمینه اظهار داشت: یک سوال اساسی در این زمینه وجود دارد و آن هم این است که آیا واقعا همه مسئولین به این امر بر این باورند که نیروی انسانی بزرگترین سرمایه کشور است؟ معتقدم هنوز هم بسیاری از مدیران چنین اعتقادی ندارند. من موسس انجمن نخبگان بودم و جزو گروهی بودم که در زمینه مهاجرت نخبگان سال هاست کار می نماییم و با بسیاری از افرادی که مسئول هستند صحبت کردم. اکثرا آنان معتقدند که ما داریم صادرات نیروی انسانی به کشورهای دیگر انجام می دهیم و این مهاجرت نخبگان ایرادی ندارد! به این مورد توجه ندارند که وقتی فردی با مدرک PHD مهاجرت می کند، علاوه بر هزینه ای که درطول سالها برای این فرد شده، ۲۰ سال زمان برای رسیدن او به این جایگاه هم از دست می رود. وقتی کشوری اروپایی و یا کشورهای آمریکای شمالی چنین فردی را جذب می کنند فقط پول را جذب نمی کنند بلکه با پذیرفتن آن فرد ۲۰ سال زمانی که برای او صرف شده را هم جذب می کنند.
وی ادامه داد: من با تعداد کثیری از مسئولین راجع به این مورد صحبت کردم و تاکید کردم که هم اکنون مبحث مهاجرت از نخبگان گذشته و به افراد معمولی هم رسیده است. این هزینه و زمان و ثروت ایران است که مهاجرت می کند. وقتی زمینه های انتقال افراد برتر به کشورهای دیگر تسهیل می شود باید بپذیریم که این برای کشور ضرر دارد. این در حالیست که برخی از مسئولین هستند که در مقابل این مشکل مقاومت می کنند و می گویند ما نیروی انسانی صادر می نماییم. حتی برخی از آنها می گویند، هر فردی که نمی تواند در این مملکت کار کند، جمع کند و برود. این نگاه و طرز تفکر خطرناکست. من امیدوارم با تذکراتی که داده شده این نگاه عوض شود.
نماینده زرتشتیان در مجلس افزود: وقتی باورمندی بوجود آمد که نیروی انسانی مهم ترین سرمایه کشور است باید دیده شود که این نیروی انسانی چه مشکلی دارد. بخشی زیادی از مشکلات این افراد، به سبب عملکرد مدیران است که رفتن را بر ماندن ترجیح می دهند؛ بویژه مدیران اقتصادی و علمی. چرا باید فردی مدیر شود که آشنا، فامیل، یا عضو حزب و گروهی است؟ چرا نباید به دنبال شایسته سالاری باشند؟ آیا بهترین افراد برای جایگاه های مدیریتی از وزیر تا مدیران اجرایی و اقتصادی استفاده شده است؟
اختیاری با اعلان اینکه مهاجرت سالهاست از بدنه نخبه عبور کرده و به بدنه متوسط جامعه رسیده، خاطرنشان کرد: ما باید به شایسته سالاری و هویت ملی توجه داشته باشیم. هویت ملی ما باید ارزش گذاشته شود. هویت ملی ما جز زبان، اقوام، ادیان، اماکن مختلف و تاریخ و فرهنگ ایران زمین نیست. ما تاریخ پر فراز و نشیب و پر افتخاری داریم که جز انسانیت و اخلاق مداری در آن نیست. باید به این هویت ملی پر و بال بدهیم و بیشتر از پیش به آن افتخار نماییم. هم اکنون هم ایرانیان به هویت ملی شان افتخار می کنند ولی نباید این گونه شود که کسی بگوید برایم فرقی نمی کند که در ایران باشم یا در کشور دیگر. چرا باید فردی بگوید که اگر در کشور دیگری باشم رئیس مجلس، عضو سنا و عضو کنگره و شهردار و... می شوم ولی در ایران نمی گردد و جایی برای رشد وجود ندارد. این خیلی خطرآفرین است و البته وجود دارد. ما به ایرانی هایی که به این جایگاهها در خارج از کشور دست پیدا می کنند افتخار می نماییم، ولی چرا نباید این قدرت و علم و دانش داخل کشور به کار گرفته شود. این سوالاتی است که بدنه مدیریت کشور باید نسبت به آن جوابگو باشد.
وی افزود: ما ایرانی هستیم و به ایرانی بودنمان افتخار می نماییم اما هر ایرانی باید بتواند با عنایت به شایستگی های خود در جایگاه درست فعالیت کند.
این عضو کمیسیون آموزش مجلس درباره سازوکار جذب نخبگان ایرانی خارج از کشور هم اظهار داشت: اینکه ما مثل بسیاری از کشورها بتوانیم افراد هموطن را از خارج از کشور جذب نماییم، خیلی عالی است. ساز و کارهایی مثل پارکهای علمی – تحقیقاتی، شهرک های علمی – تحقیقاتی و شرکتهای دانش بنیان دراین زمینه اثرگذار هستند. ما هم دراین زمینه ها کار می نماییم ولی مبحث مهم این است که اکوسیستم نوآوری و اکو سیستم اقتصادی کشور با هم کار می کنند. نمی توان اظهار داشت: پارک فناوری فردی را جذب نماید که بامداد تا شب کار کند ولی کاری به اقتصاد کشور و کاهش ارزش پول ملی نداشته باشد. اقتصاد به هر حال، روی این فرد اثر گذار است وقتی سیستم اقتصادی درست کار نکند طبیبعتا با اکوسیستم نوآوری هم هماهنگ نیست. اگر این کار انجام نگیرد میزان جذب نخبگان ایرانی خارج از کشور در مقابل جمعیتی که از کشور خارج می شوند چندان چشمگیر نخواهد بود.
اختیاری در انتها در پاسخ به این که آیا این دغدغه در میان سیاستگذاران برای فراهم کردن شرایط حضور نخبگان در داخل کشور وجود دارد یا نه اظهار داشت: شاید در این زمینه دغدغه وجود داشته باشد اما باید دید که آیا اتفاقی هم دراین زمینه می افتد؟ به نظر من بهتر است، به جای این همه طرح صیانت، طرح صیانت از هویت و پول ملی را داده شود تا هر روز شاهد کاهش ارزش پول ملی نباشیم چون که در چنین شرایطی سرمایه های کشور همچون سرمایه انسانی از دست می رود. هویت ملی ما نباید به سخره گرفته شود. آنچه باید حفاظت شود این ها است. باید این دغدغه و شعار را عملی کرد. امیدوارم کاری که همه مدیران و سیاست گذاران انجام می دهند در جهت حفظ هویت ملی و ارزش پول ملی باشد که در کنار آن اتفاقات مثبت دیگری هم به وقوع خواهد پیوست.
با کسانی که نخبگان را دلسرد می کنند برخورد شود
امیرحسین بانکی پور عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی هم در این زمینه اظهار داشت: چند چیز عامل مهاجرت نخبگان است؛ یکی وجود بی عدالتی است، وقتی نخبه ای می بیند در شرایطی کار می کند که افرادی با استعداد کمتر یا هم استعداد او کاری را با حقوق بیشتری انجام می دهد، حالت بی عدالتی به آنها دست می دهد که فشار زیادی به آنها می آورد و این زمینه مهاجرت شان را فراهم می آورد.
وی ادامه داد: نکته دوم ساز و کار به دست آوردن کار برای نخبگان و نیروهای تحصیلکرده است. آنها از یک طرف می بینند با شرایط و توانی که دارند زمینه برای به کارگیری شان نیست یا این که دست اندازهای زیادی در راه کاری آنها وجود دارد، در نتیجه از داخل ناامید می شوند و تصمیم به سفر به خارج از کشور می گیرند. مورد سوم هم نوع تشویق هایی است که برخی اساتید می کنند و آن هم می تواند علل گوناگونی داشته باشد و خیلی بر دانشجویان اثر می گذارد و زمینه مهاجرت آنها را فراهم می آورد.
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس درباره راهکار جذب نخبگانی که پیش از این از کشور مهاجرت کرده اند، اظهار داشت: طبیعتاً بهترین ساز و کار این است کاری نماییم که نخبه های داخل کشور از ماندنشان احساس رضایت کنند. به هر حال نخبگان با هم ارتباط دارند وقتی نخبگان خارج رفته با داخلی ها صحبت می کنند و آنها از شرایط کاری خودشان ناراضی اند، طبیعتا هرچقدر هم به نخبگان خارج از کشور چراغ سبز نشان داده شود برای آنها باورپذیر نیست.
بانکی پور با اعلان اینکه باید از وجود نخبگانی که در داخل هستند بهتر استفاده نمائیم، خاطرنشان کرد: آنچه نخبه از ما می خواهد این است که از استعدادهایشان استفاده گردد و احساس مفید و محبوب بودن در کشور کند. متاسفانه بعضاً دیده می شود کسانی که در اداره جات هستند و از ضریب هوشی پایین تری نسبت به نخبگان برخوردار می باشند با نگاه هایی با نخبگان روبرو می شوند که این سبب می شود احساس مثبت بودن به آنها منتقل نشود. ما باید در اداره جات و جاهایی که با نخبگان در ارتباطند تکریم و رضایت ارباب رجوع را اصل اساسی قرار دهیم، شرایط را ارزیابی نماییم و شکایت نخبگان از کسانی که در ارتباط با آنها بی احترامی میکنند یا سنگ اندازی می کنند را پیگیری نماییم. کسانی که نخبگان را از از جامعه دلسرد می کنند واقعا خیانت بزرگی می کنند و باید با آنها برخورد محکم صورت گیرد.
نماینده مردم اصفهان در مجلس درباره راهکارهایی مانند دریافت مالیات از نخبگانی که به خارج از کشور مهاجرت می کنند، اظهار داشت: در مورد راهکار دریافت مالیات هم نمی دانم چقدر چنین راهکاری خوب و کمک کننده باشد. امکان دارد این کار مسیر های غلط مهاجرت را هموار کند، مثلاً کسانی بعنوان مسافرت به کشور دیگری بروند و دیگر برنگردند. شما نمی توانید برای مسافرت آنها مالیات تعیین کنید. نوعا این روش ها نمی تواند روش های موفقی باشد.
تشویق جوانان نخبه به ترک کشور به معنای سقوط جامعه است
حسین میرزایی عضو کمیسیون فرهنگی هم در همین رابطه اظهار داشت: باید دقت کنیم که جوانان ایرانی برای رسیدن به مدارج بالای علمی از خزانه کشور و زحمات مردم بهره مند شده اند. الان که این هزینه برای جوانان نخبه شده است و به این جایگاه رسیده اند نتیجه این رشد و شکوفایی باید در همین سرزمین صرف شود. از سوی دیگر نخبگانی که انتظار دارند بقیه جامعه همه وسایل و امکانات را برای آنان فراهم آورد تا این افراد بتوانند بهتر زندگی کرده و خدمات ارائه نمایند از آنان باید یک سؤال پرسیده شود. اگر این جوانان واقعاً نخبه هستند چه کسی باید جز نخبگان، موتور محرکه جامعه باشد؟
وی ادامه داد: اگر نخبگان جواب دهند دیگران موتر محرکه ما باشند و دیگران هم بگویند نخبگان باید موتور محرکه جامعه باشند ما با دوری از تسلسل روبرو می شویم که هیچ زمانی به نتیجه ای نخواهیم رسید. ازاین رو اگر در جاهایی مشکلاتی وجود دارد این وظیفه نخبگان جامعه است که با مشکلات جامعه دست و پنجه نرم و مشکلات را حل کنند و رفاه و آسایش را برای سایر افراد جامعه فراهم نمایند و در غیر این صورت جامعه به پیشرفتی نمی رسد.
میرزایی خاطرنشان کرد: کسانی که جوانان نخبه را تشویق به ترک کشور می کنند در واقع دانسته یا ندانسته تلاش می کنند موتور محرک جامعه ما را به تعطیلی و مهاجرت به بیرون از این جامعه بکشانند. این امر به معنای سقوط جامعه است. همان گونه که سایر افراد جامعه با زحمت تلاش می کنند امکانات زندگی را کم یا زیاد برای خودشان فراهم نمایند نخبگان جامعه هم نباید برای فراهم کردن یک زندگی متعارف برای خودشان عاجز باشند. کسانی که در جوامع دیگر از نخبگان پذیرایی می کنند از آنان صد برابر هم استفاده می نمایند.
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس اظهار داشت: این مورد که مسؤلان باید در رسیدگی به مطالبات نخبگان به وظایف خود عمل کنند شکی در آن نیست، اما نخبگان هم باید با فداکاری و صبوری در برابر جامعه ای که آنان را در دل خود پرورش داده است، احساس مسئولیت کنند و این امر یک مبحث دو طرفه است و تنها نباید از مسؤلان دراین زمینه توقع داشت.
نخبه سالاری در عزل و نصب ها مورد توجه نیست
ابراهیم نکو نماینده پیشین مجلس هم در همین رابطه اظهار نمود: نخبه سالاری تابحال در عزل و نصب ها وجود نداشته است، مگر این که یک نخبه به دولت و مجلس وصل بوده و به واسطه رانت به کار گمارده شده است. در واقع اصل بر نخبه سالاری نیست. یکی از علل مهاجرت، استفاده از پخمگان به جای نخبگان است؛ یعنی کسانی با بهره گیری از رانت، فامیل بازی، دوست سالاری و این چنین ارتباطاتی و بدون این که تخصص کافی داشته باشند، جای نخبگان را گرفته اند. شرایط امروز کشور بخصوص در حوزه اقتصادی نتیجه استفاده از همین افرادی است که بدون تخصص و دانش جای نخبگان را در مدیریت و تصمیم سازی اقتصادی کشور گرفته اند.
او همینطور ضمن اشاره به این که نخبگان درگیر پیچ و خم های بروکراسی شده و دوندگی در بین دستگاه ها، آنها را خسته و ناامید می کند، اشاره کرد: دستگاه ها با بهانه های مختلف همچون کمبود امکانات، بودجه و اعتبارات، نخبگان را از سر خود باز می کنند. از سویی چنان مسیرهای پیچیده و طولانی اداری ایجاد می کنند که نخبگان به راه های دیگری برای حمایت شدن همچون خروج از کشور فکر می کنند. نخبگان وقتی احساس می کنند که در کشور مورد بی مهری قرار گرفته اند و از طرفی سایر کشورها به آنها امکانات می دهند، به خروج از کشور تشویق می شوند. برخی کشورها با حداقل شروط نخبگان ما را جذب می کنند، در صورتی که همین نخبگان در داخل کشور با سخت ترین شرایط مواجه می شوند.
ضعف داخلی و هجمه بیگانگان؛ از عوامل مهاجرت نخبگان
احمد سالک نماینده سابق مجلس هم با اعلان اینکه بعضی از افراد خارج نشین از راه ماهواره ها و فضای مجازی می کوشند جوان نخبه ایرانی را به خروج از کشور تشویق کنند، اظهار داشت: معتقدم استعمار در این رابطه یک دام برای جلب نخبگان ایرانی تدارک دیده است. اگر دقت نماییم متوجه می شویم که علت پیشرفت آمریکا به این علت بوده است که نخبگان را از سراسر جهان و کشورهای مختلف جمع کرده است، اما وقتی تاریخ مصرف این نخبگان بگذرد از آمریکا طرد می شوند.
وی افزود: ضعف داخلی و هجمه بیگانگان از عوامل اصلی مهاجرت نخبگان از کشور است. بعضی از اساتید دانشگاه، دانشجویان خویش را تشویق به خروج از کشور می کنند که جای تأسف دارد. جریانات نفوذی می کوشند جوان نخبه ایرانی را به مهاجرت تشویق کنند که نباید اجازه این امر را بدهیم.
سالک اضافه کرد: زیرساخت های کشور باید اصلاح گردد به صورتی که این زیرساخت ها متناسب با پیشرفت و عدالت باشد. وقتی یک نخبه نگاه می کند که اسباب پیشرفت و کار وی در کشور فراهم نیست به رفتن از کشور تحریک می شود که البته بعضی از نخبگان هم که به خارج از کشور می روند بعد از چند سال به کشور باز می گردند. در مواردی نخبگان کشور برای افزودن دانش علمی خود به خارج از کشور می روند و با بازگشت به ایران این دانش را به کشور می آورند که در این مورد اشکال خاصی وجود ندارد.
حالا که بار دیگر توجه ها به مبحث مهاجرت نخبگان جلب شده، شاید بتوان امیدوار بود که بحث و گفتگو در این رابطه بین سیاست گذاران و قانون گذاران به نتیجه ای عینی و ملموس برای شناخت علل مهاجرت نحبگان، رفع موانع و فراهم کردن بستر حضور آنها در عرصه فعالیت موثر باعث کندتر کردن روند خروج سرمایه انسانی از کشور و همینطور جذب نخبگان ایرانی به کشور منتج شود.
منبع: limooblog.ir
این مطلب لیمو بلاگ را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط در لیموبلاگ
نظرات بینندگان لیموبلاگ در مورد این مطلب